Wet DBA-check: 10 vragen om te weten of je opdracht zzp-proof is
Om dat te toetsen heeft de overheid een website gelanceerd: Het juiste contract: zzp ja of nee? gelanceerd. Deze website bevat een keuzehulp met tien vragen waarmee je eenvoudig kunt controleren of je samenwerking voldoet aan de voorwaarden voor een zelfstandige opdracht. (Link onder aan de pagina)
De discussie rond schijnzelfstandigheid is volop aan de gang. Met de komende handhaving van de Wet DBA(Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties) groeit de druk op zowel zzp’ers als opdrachtgevers om zeker te weten: werken we echt samen als zelfstandige en opdrachtgever, of lijkt het eigenlijk op loondienst?
In deze blog lopen we die 10 vragen stap voor stap door.
We leggen uit wat elke vraag betekent, waarom die belangrijk is, en wat precies het verschil is met loondienst.
Aan het eind lees je drie belangrijke conclusies en praktische tips waarmee je voorkomt dat jouw opdracht onder de Wet DBA als schijnzelfstandigheid wordt gezien.
1. Kan de opdrachtgever bepalen hoe het werk wordt verricht of wat de werktijden zijn?
Deze eerste vraag draait om gezag en sturing. Dit een belangrijk punt binnen de Wet DBA.
Wanneer de opdrachtgever bepaalt hoe jij je werk uitvoert of wanneer je werkt, dan is dat een sterk teken van loondienst.
Een zelfstandige bepaalt in principe zélf hoe het werk wordt aangepakt en georganiseerd, binnen de afgesproken kaders.
Voorbeeld:
– De opdrachtgever zegt: “Je moet er elke dag om 9:00 zijn, werkt tot 17:00, en je volgt deze werkwijze.” → Dat wijst op loondienst.
– Jij bepaalt zelf de volgorde, de aanpak en plant het werk zelfstandig in. → Dat past bij een zelfstandige.
Verschil met medewerker:
- Medewerker: werkt onder leiding en toezicht van werkgever, met vaste werktijden en regels.
- Zzp’er: heeft vrijheid van uitvoering, stemt af op resultaat, niet op aanwezigheid.
Let op: In de praktijk vervaagt dit soms. Als de opdrachtgever in detail bepaalt hoe je je werk doet, werk je feitelijk onder gezag – ook al heet het “opdracht”.
2. Worden de werkzaamheden gedurende langere tijd uitgevoerd bij dezelfde opdrachtgever?
Deze vraag gaat over duur en afhankelijkheid.
Een langdurige samenwerking — bijvoorbeeld maanden of jaren bij één opdrachtgever — kan erop wijzen dat de relatie lijkt op loondienst.
Waarom dit belangrijk is:
De Wet DBA kijkt naar structurele afhankelijkheid. Hoe langer en exclusiever de samenwerking, hoe meer het op een arbeidsrelatie lijkt.
Verschil met medewerker:
- Medewerker: werkt structureel, vaak zonder einddatum.
- Zzp’er: werkt op projectbasis, met een duidelijk begin en einde.
Belangrijk:
Een langdurige opdracht kan nog steeds zzp-waardig zijn, zolang jij de vrijheid hebt in aanpak, eigen risico draagt en werkt aan een concreet resultaat.
3. Verricht de werkende werkzaamheden die ook door werknemers bij de organisatie worden gedaan?
Deze vraag bekijkt of jij onderdeel bent van het primaire proces van de organisatie.
Als je hetzelfde werk doet als vaste medewerkers, op dezelfde plek en onder dezelfde leiding, lijkt dat op loondienst.
Voorbeeld:
Een zzp’er in de zorg die dezelfde zorgtaken uitvoert als collega’s in loondienst binnen het rooster, loopt risico dat dit geen zelfstandige opdracht is.
Verschil met medewerker:
- Medewerker: maakt deel uit van het vaste team, doet structureel werk.
- Zzp’er: levert een afgebakende opdracht of specialistische bijdrage, tijdelijk of projectmatig.
Praktisch advies:
Zorg dat je rol duidelijk onderscheidbaar is — bijvoorbeeld als expert, adviseur of projectleider met een eigen resultaatverantwoordelijkheid.
4. Is de werkende persoonlijk verplicht het werk te verrichten (dus niet zonder toestemming te laten vervangen)?
Zelfstandigen hebben in principe de vrijheid om zich te laten vervangen.
Kun je iemand anders sturen om de klus te doen (bijvoorbeeld een collega zzp’er of onderaannemer), dan wijst dat op ondernemerschap.
Waarom het ertoe doet:
Vervangbaarheid laat zien dat de opdrachtgever niet jou als persoon ‘in dienst’ heeft, maar een resultaat afneemt.
Verschil met medewerker:
- Medewerker: moet zelf de arbeid verrichten; vervanging kan alleen via werkgever.
- Zzp’er: mag zich laten vervangen, zolang kwaliteit en resultaat gewaarborgd blijven.
Let op: Staat in het contract dat vervanging niet mag of dat de opdrachtgever dat moet goedkeuren? Dan is dat een signaal richting loondienst.
5. Mag de werkende zelf bepalen hoe en wanneer hij/zij de werkzaamheden uitvoert (binnen de opdracht)?
Deze vraag gaat over uitvoeringsvrijheid.
Een echte zzp’er kiest zelf hoe hij het werk aanpakt, binnen de afgesproken kaders en deadlines.
Wordt alles strak voorgeschreven, dan duidt dat weer op gezag.
Verschil met medewerker:
- Medewerker: werkt volgens interne richtlijnen en vaste werktijden.
- Zzp’er: werkt zelfstandig, met vrijheid in tijd, locatie en methodiek.
Praktisch voorbeeld:
Een grafisch ontwerper die thuis werkt en alleen moet zorgen dat het eindproduct op tijd klaar is → zelfstandige.
Een marketeer die elke dag op kantoor moet zijn om ‘uren te draaien’ → werknemer.
6. Is de vergoeding vooraf afgesproken per uur of per maand (en op vaste tijdstippen uitbetaald)?
Als er sprake is van vaste betaling per maand of loonstrook-achtige constructie, lijkt het op loondienst.
Een zzp’er factureert vaak na afronding van de opdracht of per projectfase.
Verschil met medewerker:
- Medewerker: ontvangt maandelijks loon; werkgever regelt loonbelasting en premies.
- Zzp’er: factureert zelfstandig; bepaalt eigen tarief en draagt ondernemersrisico.
Let op: Ook een zzp’er kan per uur werken, maar de context telt: vrijheid, eigen risico, en resultaatgerichtheid blijven doorslaggevend.
7. Is de vergoeding vergelijkbaar met wat werknemers krijgen voor gelijk werk?
Als het tarief gelijk is aan dat van een werknemer, dan is het de vraag waar het ondernemerschap zit.
Zzp’ers vragen doorgaans een hoger tarief omdat zij zelf risico dragen, geen vakantiegeld ontvangen en geen sociale zekerheid hebben.
Verschil met medewerker:
- Medewerker: loon volgens cao of vaste loonschaal.
- Zzp’er: bepaalt eigen tarief, waarin risico’s en kosten zijn verwerkt.
Advies:
Houd rekening met je ondernemerskosten, btw, verzekeringen en periodes zonder werk. Een “werknemers-tarief” kan duiden op schijnzelfstandigheid.
8. Draagt de werkende (commercieel) risico, bijvoorbeeld investeringen, of moet de opdrachtgever kosten dragen als het resultaat niet goed is?
Ondernemersrisico is een harde scheidslijn.
Een zzp’er loopt risico: als het werk niet goed is, moet je het herstellen. Gebruik je eigen middelen, dan betaal je die ook zelf.
Verschil met medewerker:
- Medewerker: werkgever betaalt materialen en draagt risico voor fouten.
- Zzp’er: werkt voor eigen rekening en risico; succes en verlies zijn voor eigen rekening.
Praktisch:
Zorg dat jouw opdracht dit duidelijk maakt. Bijvoorbeeld: jij levert een product of dienst, niet enkel “uren”, en je gebruikt eigen tools of materialen.
9. Heeft de werkende meerdere opdrachtgevers of is er zicht op meerdere?
Deze vraag gaat over zelfstandigheid in de praktijk.
Wie alleen voor één opdrachtgever werkt en geen zicht heeft op anderen, lijkt afhankelijk — net als een werknemer.
Verschil met medewerker:
- Medewerker: heeft één werkgever.
- Zzp’er: heeft meerdere klanten of de vrijheid om die te hebben.
Advies:
Heb je tijdelijk één opdrachtgever? Geen probleem — zolang je actief werkt aan nieuwe klanten en je kunt aantonen dat je ondernemer bent.
10. Is er sprake van een resultaatverplichting (dus een concreet resultaat in plaats van alleen arbeid)?
Dit is misschien wel de belangrijkste vraag van allemaal.
Bij een resultaatverplichting lever je als zzp’er een duidelijk eindproduct of uitkomst.
Bij een inspanningsovereenkomst (zoals in loondienst) staat de arbeid zelf centraal — je verricht werk, maar zonder expliciet eindresultaat.
Verschil met medewerker:
- Medewerker: verricht arbeid volgens aanwijzingen, zonder concreet einddoel.
- Zzp’er: levert een meetbaar resultaat binnen afgesproken tijd.
Waarom dit essentieel is onder de Wet DBA:
De Belastingdienst en rechters kijken sterk naar of er sprake is van een resultaatverplichting.
Dat laat zien dat jij zelfstandig werkt, verantwoordelijkheid draagt voor het eindresultaat en niet afhankelijk bent van dagelijkse aansturing.
Praktisch voorbeeld:
Een tekstschrijver die een complete website oplevert tegen een afgesproken prijs = zzp’er.
Een communicatiemedewerker die dagelijks content maakt in het vaste team van de organisatie = werknemer.
Conclusie:
Zorg dat jouw opdrachtovereenkomst een concreet, meetbaar resultaat bevat.
Dat is hét bewijs van ondernemerschap.
Drie belangrijkste conclusies
- Het totaalbeeld bepaalt of er sprake is van loondienst of zelfstandigheid.
De Wet DBA kijkt niet alleen naar het contract, maar naar de praktijk: sturing, vervanging, risico, tarief, duur én resultaatverplichting. - Een “zzp-contract” op papier is geen garantie.
Als de samenwerking in de praktijk lijkt op een dienstverband, loop je risico op naheffingen of correcties. - De resultaatverplichting is de sleutel.
Wie een concreet resultaat levert, zelfstandig werkt en ondernemersrisico draagt, voldoet in de kern aan de zzp-criteria.
Drie praktische tips voor zzp’ers en opdrachtgevers
1. Beschrijf het resultaat helder.
Zet in het contract wat er opgeleverd wordt, wanneer en onder welke voorwaarden. Spreek geen “uren” af, maar “opleveringen”.
2. Laat ondernemerschap zien.
Werk met eigen middelen, wat doe je aan acquisitie, heb je een duidelijke website en (online) profielen waar je je kennis, specialisme en uitgevoerde opdrachten inzichtelijk maakt, bepaal je tarief, loop risico en zorg dat je meerdere opdrachtgevers hebt of kunt hebben.
3. Houd afstand tot de organisatie.
Werk niet volledig geïntegreerd in de interne organisatie, maar als zelfstandige professional.
Tot slot: blijf alert op de Wet DBA en volg het laatste ZZP nieuws
De overheid gaat vanaf 2026 actief handhaven op de Wet DBA. Dat betekent dat zowel zzp’ers als opdrachtgevers goed moeten weten waar ze staan.
De keuzehulp op HetJuisteContract.nl is een uitstekend startpunt, maar de uitvoering in de praktijk blijft doorslaggevend.
Wil je op de hoogte blijven van veranderingen in regelgeving en praktijkvoorbeelden?
Volg dan het actuele ZZP nieuws via betrouwbare platforms, zodat je voorbereid blijft op de nieuwe realiteit van werken als zelfstandige.
Kort gezegd:
Een échte zzp’er werkt met vrijheid, risico, meerdere klanten en een duidelijke resultaatverplichting.
Dat is niet alleen goed ondernemerschap — het is ook je beste bescherming onder de Wet DBA.
Lees mer over de Wet DBA en check de toetsingsmodule Het juiste Contract op de website van de Belastingdienst: www.hetjuistecontract.nl
